پخش نیرو سپهر مهار | تولید کننده انواع دریچه و دمپر ساختمانی و صنعتی
دمپر (به انگلیسی Damper) به معنی”تعدیل کننده” یا “خفه کننده” میباشد. وقتی یک دمپر بر سر عبور یک جریان هوای گرم یا سرد، آتش، انفجار و یا حتی منبع نوری قرار میگیرد میتواند آن جریان را تا حد خفه گی کنترل نماید. در اصل دمپر ها مثل یک شیر آب عمل میکنند که بوسیله آنها میتوان موارد ذکر شده را کنترل نمود.
دمپر چیست؟
به زبان ساده دمپر یکی از تجهیزات بسیار کاربردی در صنعت تهویه مطبوع است که وظیفه اصلی آن تنظیم کردن میزان ورودی و خروجی هوا بین دو مکان است.
دمپر وسیله ای است که با تنظیم میزان ورودی و خروجی هوا به تهویه هوا و جریان سرمایش و گرمایش کمک میکند. در واقع با نصب آنها در مسیر کانال یا ورودی های هوا، امکان تنظیم فشار یا قطع و وصل هوا وجود خواهد داشت؛ درست شبیه کاری که شیر آب انجام می دهد.
در ویدئوی زیر کارشناس ارشد فنی شرکت پخش نیرو سپهر مهار توضیحات کاملی درباره انواع دمپر ارائه داده است که توصیه میکنیم حتما مشاهده نمایید.
نحوه کار دمپر
دمپرها انواع مختلفی دارند و در صنایع فراوانی بسته به کاربرد مورد استفاده قرار می گیرند. این تجهیزات فلزی عموما از آلومینیوم، استیل، گالوانیزه و ورق آهنی سیاه (st37) ساخته می شوند. به کمک دمپر هوا امکان تغییر جریان هوا یا قطع و وصل آن فراهم می شود. بنابراین باید در مسیری که هوا جریان دارد نصب شوند.
به طور کلی تیغه های دمپر میتواند به شکل برقی به کمک یک موتور یا به صورت دستی باز و بسته شوند. هنگامی که تیغه های آن روی یکدیگر قرار میگیرند عبور جریان هوا به خوبی کنترل می شود.
دمپر موتوری با استفاده از انرژی الکتریکی عمل میکند و به دو صورت ON و OFF یا فنری و تدریجی در حالت باز و بسته و یا نیمه باز در می آید و عبور هوا از دمپر را کنترل میکند. از آنجاییکه جهت تهیه موتور برقی نیاز به صرف هزینه جداگانه میباشد، در نتیجه قیمت دمپر برقی به صورت محسوسی از دمپر دستی بالاتر است.
انواع دمپر
اصولا دمپرها از یک یا چند تیغه متحرک با متریال های مختلف ساخته میشوند که بنا به محل نصب و نوع کارایی آنها انواع و اسامی مختلفی دارند. از لحاظ شکل هندسی نیز دمپر به دو شکل گرد و چهار گوش ساخته میشود که ابعاد آن بستگی به مقطع داکت یا مجرای عبوری هوا دارد. این تجهیز به دو صورت کنترل دستی و برقی (الکترو مکانیکال) ساخته میشود. مدل دستی نیازی به انرژی الکتریکی نداشته و به صورت کاملاً دستی هوای عبوری را مسدود یا کنترل میکند .
در ادامه به تعدادی از آنها اشاره کرده سعی میکنیم و مختصری در مورد آنها توضیح خواهیم داد.
- بالانس دمپر یا ولوم دمپر (volume damper or balancing damper)
- دمپر آتش یا فایر دمپر (fire damper)
- بکدرفت یا گرویتی دمپر (gravity damper)
- دایورتد دمپر (diverter damper)
- دمپر حجم هوای متغیر (vav damper)
- سی ای وی دمپر (caV damper)
- دمپر پروانه ای (butterfly damper)
- شاتر دمپر (shatter damper)
(کاربر گرامی باید به این نکته توجه داشته باشید که با توجه به اینکه کلمات فوق معمولا برگردان انواع مختلف دمپر از انگلیسی به فارسی میباشد حتما قبل از خرید سازنده را از محل نصب و کارکرد مورد نیاز آگاه کنید.)
بالانس دمپر
از پر کاربردترین نوع دمپر ها میتوان از دمپرهای اتوماتیک پشت فن ها نام برد. این مدل ها شامل یک یا چند تیغه سبک وزن میباشند که خارج از محور تعادل خود نصب شده اند. با روشن شدن فن با فشار بادی که از حرکت پروانه فن ایجاد میشود به طور موازی، با هم یا تک تک باز شده باعث عبور هوا میشوند. بعد از خاموش شدن و قطع جریان هوا با وزن خود به طور اتومات پایین افتاده و را عبور هوا را می‌بندند.
این دمپر ها مانند یک شیر یک طرف باعث میشوند تا در هنگام خاموش بودن فن ، هوا از بیرون به طرف داخل جریان پیدا نکند چون هم به آن هوا نیاز نیست و هم اینکه از معکوس چرخیدن پره فن جلوگیری میکند تا به فن آسیب نرسد. این نوع دمپر ها از سایز های کوچک 10*10 سانت با عمق حداقل ۴ سانتیمتر که برای هواکش های سرویس های بهداشتی یا هود های آشپزخانه‌ها یا حتی داخل خودرو ها (در گلگیر عقب خودرو جهت خنثی کردن فشار هوای داخل خودرو هنگام بستن درب خودرو، تا اندازه های بزرگ چندین متر در چندین متر با عمق های تا ۶۰ سانت برای خروج هوای داخل اتاقهای دیزل ژنراتور استفاده میگردند.
در بین سازندگان مختلف این نوع دمپر ها با نام های دمپر وزنی، یا گرویتی دمپر از آنها یاد میشود.
به طور معمول این دمپر ها میتوانند دارای فریمی از جنس آلومینیوم، گالوانیزه استنلس استیل و یا حتی پلاستیک ( جهت نصب در پشت هواکش های خانگی) باشند. برای متریال پره ها به دلیل اینکه می بایست دمپر با فشار باد باز شود بسته به دبی هوا معمولا از متریالهای سبک مثل آلومینیوم یا ورق های گالوانیزه یا استنلس استیل با ضخامت پایین ساخته میشوند. در صورت فشار کاری بالا تعداد معدودی از شرکتها مثل شرکت پخش نیروی سپهر مهار توانایی ساخت این نوع دمپر ها را با ضخامت های بالا ، هم برای پره و هم برای فریم را دارد که با قرار دادن وزنه های مخصوص کمکی باعث میشوند تا با هر فشار هوایی حتی با ضخامت بالای پره ها باز شوند.
دمپر های وزنی یاد شده به شکل معمول به صورتی کار می کنند که جهت عبور جریان موازی محور زمین باشند، ولی میتوان با وزنه های طراحی شده توسط شرکت پخش نیرو دمپر ها را حتی طوری نصب نمود که جهت جریان عمود بر محور موازی سطح زمین باشد. این نوع دمپر ها میتوانند در شفت های ورودی یا خروجی ساختمانها و برجها استفاده گردند .
دمپر حجمی یا ولوم دمپر
این نوع دمپر کاربرد بیشتری و ملموس تری از بقیه مدلها دارد که ساده ترین آنها دمپر پشت دریچه کولر است که در بیشتر منازل یافت میشود. در واقع توسط این تجهیز حجم هوای خروجی از کانال کولر را تنظیم میکنیم.
این نوع دمپر مانند نوع قبلی از یک تا چندین تیغه فلزی یا پلاستیکی چوبی یا … که به آنها پره می گوییم و در داخل یک قاب بنام فریم قرار گرفته تشکیل شده است. هر یک از این پره ها بوسیله یک شاخک به یک تسمه سرتاسری وصل شده و با هم در ارتباط هستند، و یا اینکه انتهای هر پره یک چرخدنده خورشیدی تخت قرار دارد که از همین طریق به پره بعدی متصل می باشد. به طوری که در هر دو مدل دمپر با حرکت یک پره تمامی پره ها به حرکت در خواهند آمد و این حرکت میتواند به صورت موازی و یا مخالف هم (۷و۸) باشد.
در دمپرهای فوق پره ها بوسیله یک محرک که به انتهای یکی از پره ها متصل است حرکت می‌نمایند و از حالت دایم بسته تا حالت کامل باز در ۹۰ درجه قابل تغییر میباشند. محرک فوق میتواند دست یک انسان باشد یا یک موتور الکتریکی یا یک جک پنوماتیک یا هیدرولیک که بسته به نیاز کاربر مورد استفاده قرار میگیرند.
همانطور که گفته شد ساده ترین نوع این محصول دمپرهای پشت دریچه ای هستند اما دمپر های حجمی کاربرد های بسیاری در سیستم تهویه دارند. ما برای تقسیم هوای خروجی از یک هواساز بر سر هر خط کانال هوا برای تنظیم هوای آن نیاز به دمپر داریم تا از عبور بیش از حد هوا از یک خط جلوگیری کنیم.
ما در سیستمهای پاشش رنگ بدنه خودرو اگر میزان دقیقی از جریان هوا را نداشته باشیم قطعا رنگ آمیزی ما با مشکل روبه رو خواهد شد. ( با جریان زیاد با عدم جذب رنگ روی سطح و با کمی جریان هوا با انباشته شدن رنگ روی سطح بدنه در ورودی و خروجی مشعل ها دمپر ها نقش مهمی در درست کار کردن مشعل با تنظیم هوای ورودی مشعل و خروجی دودکش ایفا می‌نمایند. همینطور در خروجی دودکش های شومینه).
گاهی اوقات ما نیاز داریم تا دبی کلی خروجی یک فن بزرگ را کم کنیم. این کار با یک اینورتر برای کنترل دور فن قابل انجام است، ولی فراموش نکنیم که هزینه اینورتر مخصوصا برای فن های بزرگ بسیار بالاست، ولی این کار با نصب یک ولوم دمپر بسیار مقرون به صرفه خواهد بود. این دمپر ها از ابعاد ۱۰×۱۰ سانت تا ابعاد چندین متر در چندین متر توسط بعضی سازندگان از جمله شرکت پخش نیروی سپهر مهار قابل ساخت میباشند.
ولوم دمپر ها به طور معمول از فلز ساخته شده و در مقیاس خانگی معمولا از ورق ۰/۸ میلیمتر تا ۲ میلیمتر و در مقیاس صنعتی از ورق ۱.۲۵ میلیمتر تا ۳۰ میلیمتر و حتی ضخیم‌تر ساخته میشوند. البته ساخت دمپر با ضخامت های بالا به طور معمول مرسوم نیست و در برخی از پروژه های خاص نفتی یا فولادی مورد استفاده قرار میگیرند و شرکت های بسیار معدودی در ایران تجهیزات ساخت این نوع دمپر ها با ضخامت بالا را دارند که شرکت پخش نیروی سپهر مهار یکی از این شرکت هاست.
دمپر آتش (fire damper)
همانطور که از اسم آن بر می آید این نوع دمپر ، دمپری است که در شرایط خاص با آتش سرو کار دارد. اما چگونه ؟
در ساختمان ها چند طبقه مخصوصأ ساختمانها یا برج‌هایی که چندین طبقه پارکینگ دارند معمولا داکت های فلزی یا بتنی وجود دارند که وظیفه رساندن هوای تازه را از بالاترین نقطه ساختمان به پایین ترین نقطه ساختمان و همینطور تخلیه دود ناشی از کارکرد خودرو داخل پارکینگ و سایر آلودگی ها را به خارج ساختمان به عهده دارند. با توجه به اینکه این راه خروج و ورود هوا دارای یک داکت اصلی و چندین انشعاب برای هر طبقه میباشد و هر انشعاب بعد از ورود به هر طبقه خود دارای انشعابات زیادی خواهد بود. پس تمام طبقات به وسیله این داکت به هم متصل هستند.
حال اگر در هر یک از طبقات به هر دلیلی آتش سوزی رخ دهد ما از طریق این کانالها آتش را به تمامی طبقات و به دنبال آن به تمام نقاط هر طبقه پخش میکنیم. در واقع کانالی که برای تهویه و آسایش تعبیه شده بود به راحتی باعث از بین بردن ساختمان و ساکنان آن میگردد. اینجاست که فایر دمپر ها به داد ساختمان میرسند. به این صورت که اگر ورودی یا خروجی هوای تازه را به هر طبقه یک زون بنامیم کافیست یک دمپر آتش بر سر راه هر ورودی یا خروجی هوا در هر طبقه قرار دهیم تا در هنگام آتش سوزی در هر یک از زون ها دمپر آن طبقه بسته و جلوی خروج آتش از آن زون به داکت اصلی و به دنبال آن سرایت به سایر طبقات را بگیرد و از یک فاجعه عظیم جلوگیری نماید.
دمپر آتش به دو صورت خودکار یا با یک فرمان خارجی بسته به سناریو (پیش‌بینی‌های اولیه در مورد چگونگی کارکرد ابزار آلات طراحی شده در هنگام ساخت سیستم تهویه را سناریو مینامیم ) تعریف شده کار میکنند.
دایورتر دمپر (diverter damper)
این نوع دمپرها بر سر دو راهی های عبور هوایی قرار میگیرند که میبایست هوا بین آنها تقسیم شود و یا اینکه یک مسیر به طور کلی مسدود و مسیر دیگر حتما همزمان باز شود. دایورتر دمپرها به این صورت عمل میکنند که پره های هر دو دمپر با یک لینک به هم متصل هستند و یا یک پره برای هر دو مسیر وجود دارد و هر بار که یکی از دمپرها را در جهت باز شدن یا بسته شدن حرکت میدهیم، دمپر دیگر دقیقا به همان مقدار و در جهت عکس آن حرکت میکند.
مثلا در پالایشگاه ها که بخشی از دود و گاز حاصل از عملیات استخراج را مصرف و بخشی دیگر را برای سوزاندن به فلر می‌فرستند از این نوع دمپر استفاده میگردد. چرا که به هیچ عنوان نمیتوان ریسک این موضوع را قبول کرد که یک راه عبور هوا بسته شود و راه دوم باز نگردد. البته این مدل دمپر بسیار حساس و بزرگی است (چند ده متر در چند ده متر) که شرکت های معدودی در دنیا آنها را می‌سازند، ولی در ابعاد کوچکتر توسط شرکت پخش نیرو قابل ساخت میباشد.
دمپر هوابر
نوع دیگر از دمپر وجود دارد که آن را دمپر هوا بر مینامیم. این دمپر ها همانطور که از نامشان پیداست برای برش زدن و برداشتن قسمتی از هوای عبوری یک کانال استفاده میشود. همواره باید توجه داشت وقتی مثلا از یک داکت که موازی سطح زمین کشیده شده و هوا از آن در حال جریان است، اگر بخواهیم روی کف داکت خروجی جهت گرفتن هوا ایجاد کنیم و این کار در ابتدا توسط سازنده کانال هوا بصورت یک انشعاب خروجی انجام نشده باشد، چون جریان هوا میل به ادامه حرکت در مسیر مستقیم خود را دارد از اوپنینگ ایجاد شده بدون انشعاب معمولا هوای قابل توجهی خارج نخواهد شد. مگر اینکه در ادامه کانال راه عبور هوا مسدود شده باشد و هوا چاره ای به جز خروج از شکاف ایجاد شده توسط ما نداشته باشد. در این گونه موارد دمپر هوابر به ما کمک میکند تا با قرار دادن آن در زیر کانال مقدار دلخواهی از هوای عبوری را از کانال اصلی بگیریم.
این ابزار بدین گونه عمل میکند که یک پره قوس دار داخل آن تعبیه شده که هنگامی که ما به وسیله اهرم دسته پره را باز میکنیم پره به داخل کانال اصلی وارد شده و با سد راه هوای عبوری بخش هوای مورد نیاز ما را به طرف اوپنینگ ایجاد شده هدایت میکند. این دمپر ها به طور معمول از ورق ۱ میلیمتر گالوانیزه برای بدنه و ورق ۰/۸ میلیمتر به صورت دوبل برای پره ساخته میشوند که بسته به نیاز با ضخامت های بالاتر نیز قابل ساخت میباشند.
از نکاتی که میبایست در ساخت این دمپر ها توجه کرد قوی بودن بخش اهرم دسته و پیچ ثابت کننده آن میباشد؛ چرا که با توجه به فشار بالای وارده به پره، این دستگیره تحت تأثیر قرار گرفته و مصرف کننده را با مشکل مواجه مینماید.
دیداستینگ دمپر
در صنایع فولاد یا سیمان نوع دمپری که به کار می‌رود با توجه به اینکه جریانات هوا دارای ذرات غبار شن یا فلز میباشند در حین عبور از تجهیزات مثل سندبلاست عمل میکند. در این گونه صنایع نه تنها به علت خورندگی بالا میبایست برای ساخت دمپر ها از ورق با آلیاژهای خاص و ضخامت های بالا استفاده کرد، بلکه میبایست دمپری سر راه هوای عبوری قرار داد تا بخشی از ذرات ذکر شده با توجه به وزن خود در قسمتی از داکت ته نشین شده و آنها را از مسیر سیرکولاسیون خارج کرد. به این نوع دمپر ها اصطلاحا داست دمپر می‌گویند.
با توجه به ضخامت بالای ورق های استفاده شده در این مدل ها شرکت های معدودی در کشور اقدام به ساخت این گونه دمپر ها میکنند که شرکت پخش نیروی سپهر مهار یکی از آنها میباشد.
دمپر حجم هوای متغیر
دسته دیگری از دمپر ها وجود دارند که به آنها دمپر حجم هوای ثابت یا cav یا حجم هوای متغیر یا vav می گویند. دمپر های vav دارای یک موتور میباشند که این موتور فرمان خود را از برایند فشار و دبی هوای خروجی از دمپر میگیرند. به این صورت که با توجه به بازخوردی که از ترموستات داخل اتاق می گیرد، حجم هوای مورد نیاز فضا را تنظیم می کنند. این پایانه ها قادر هستند که هوای گرم و سرد را بطور همزمان به فضا برسانند.
متریال و جنس دمپر
با توجه به نوع کاربری دمپر از متریال گوناگون ساخته می شوند. معروف ترین و پرکاربردترین این متریال شامل موارد زیر میباشد:
- فولاد ضد زنگ: برای ساخت قاب های پایه، تیغه ها و قطعات بسته شده و همچنین برای اتصالات، شافت ها، بادامک ها، فلنج ها و سایر عناصر انتقال دهنده استفاده می شود. فینیشینگ این قطعات میتواند در AISI 304 یا AISI 316، با پیچ و مهره A2 یا A4 باشد.
- فولاد گالوانیزه: برای ساخت قاب های پایه، تیغه ها و گوشه های بسته (S220GD + Z275) استفاده می شود که با اتصالات، شافت ها، پیچ و مهره های کمری و غیره ساخته شده در روی یا فولاد ضد زنگ ترکیب می شود.
- فولاد کربنی: برای ساخت قاب های پایه، تیغه ها و گوشه های بسته (S235JR) استفاده می شود که با پلی استر یا اپوکسی رنگ آمیزی شده و در کوره خشک می شود و با اتصالات، شافت ها، پیچ و مهره های بادامک و غیره ساخته شده در روی یا فولاد ضد زنگ ترکیب می شود.
ساخت دمپر
مراحل ساخت دمپر به نوع و مواد اولیه مورد استفاده بستگی دارد. به طور کلی، مراحل ساخت به شرح زیر است:
- برش مواد اولیه: در اولین مرحله، مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت دمپر برش داده می شوند. مواد اولیه می تواند از فلز، پلاستیک یا چوب باشد.
- مونتاژ بدنه: در مرحله بعدی، بدنه دمپر مونتاژ می شود. بدنه معمولاً از دو نیمه تشکیل شده است که با پیچ یا جوش به یکدیگر متصل می شوند.
- نصب صفحات کنترل: در مرحله بعد، صفحات کنترل نصب می شوند. صفحات کنترل دمپر معمولاً از فلز یا پلاستیک ساخته می شوند و در دو طرف بدنه قرار می گیرند.
- نصب یاتاقان: در مرحله بعد، یاتاقان ها در بدنه نصب می شوند. یاتاقان ها باعث می شوند که صفحه کنترل به راحتی حرکت کند.
- نصب فنر: در مرحله بعد، فنر در بدنه نصب می شود. فنر باعث می شود که صفحه کنترل دمپر به حالت اولیه خود بازگردد.
- رنگ آمیزی یا پوشش: در مرحله آخر، دمپر رنگ آمیزی یا پوشش داده می شود. رنگ آمیزی یا پوشش باعث می شود که محصول نهایی در برابر خوردگی و آسیب محافظت شود.
نحوه تنظیم دمپر
باید بدانید که هنگام تنظیم دمپر باید مراحل آزمایش و خطا را طی کنید. برای باز کردن دمپر، باید اهرم را در موقعیتی قرار دهید که با کانال موازی باشد. این کار اجازه می دهد تا هوا از طریق کانال به حداکثر سرعت خود برسد. سپس، اهرم را در موقعیت افقی کانال قرار دهید تا بسته شود.
در طول تابستان، بهترین کار این است که هوای سرد را به قسمت بالای خانه خود انتقال دهید تا در کل راحتی بیشتری داشته باشید. در همین حال، باید خلاف این کار را در ماه های سرد سال انجام دهید. شما باید هوای گرم را در مناطق پایین خانه هدایت کنید تا گرما خود به خود به سمت بالا حرکت کند و فضای خانه گرم شود.
اگر با تنظیم دمپرها مشکلات مربوط به دما در محیط مورد نظر شما حل نشد، باید با متخصصان برای گرفتن بهترین راه حل مشورت کنید. چه شما دمپر اتوماتیک داشته باشید یا دمپر دستی، در هنگام برخورد با مشکل حتما با متخصصین تماس بگیرید تا به شما کمک کنند.
نویسنده : مهندس بابک توکلی
