دمپر آتش

دمپر آتش چیست؟

دمپر آتش (Fire Damper) کاملا از نامش مشخص است یک دمپر دارای کاربرد خاص است. در ساختمانهای صنعتی و مسکونی و در هنگام آتش سوزی، از دمپر ضد حریق برای جلوگیری از گسترش آتش به نقاط مختلف ساختمان استفاده میشود. در واقع ابزارهایی هستند که برای کنترل و مدیریت انتشار آتش در سیستم‌های تهویه و تبرید استفاده می‌شوند. این دمپرها به صورت موتوری و یا فیوزی عمل می‌کنند و در صورت شناسایی حرارت، به طور خودکار بسته شده و جلوی انتشار آتش را می‌گیرند.

در ساختمان های چند طبقه مخصوصأ ساختمانها یا برج‌هایی که چندین طبقه پارکینگ دارند معمولا داکت های فلزی یا بتنی وجود دارند که وظیفه رساندن هوای تازه را از بالاترین نقطه ساختمان به پایین ترین نقطه ساختمان، و همینطور تخلیه دود ناشی از کارکرد خودرو داخل پارکینگ و سایر آلودگی ها را به خارج ساختمان به عهده دارند.

با توجه به اینکه این راه خروج و ورود هوا دارای یک داکت اصلی و چندین انشعاب برای هر طبقه میباشد، و هر انشعاب بعد از ورود به هر طبقه خود دارای انشعابات زیادی خواهد بود، پس تمام طبقات به وسیله این داکت به هم متصل هستند. حال اگر در هر یک از طبقات به هر دلیلی آتش سوزی رخ دهد ما از طریق این کانالها آتش را به تمامی طبقات و به دنبال آن به تمام نقاط هر طبقه پخش میکنیم. در نتیجه کانالی که برای تهویه و آسایش تعبیه شده بود به راحتی باعث از بین بردن ساختمان و ساکنان آن میگردد.

اینجاست که فایر دمپر ها به داد ساختمان میرسند. به این صورت که اگر ورودی یا خروجی هوای تازه را به هر طبقه یک زون بنامیم کافیست یک دمپر آتش بر سر راه هر ورودی یا خروجی هوا در هر طبقه قرار دهیم تا در هنگام آتش سوزی در هر یک از زون ها دمپر آن طبقه بسته و جلوی خروج آتش از آن زون به داکت اصلی و به دنبال آن سرایت به سایر طبقات را بگیرد و از یک فاجعه عظیم جلوگیری نماید.

دمپر های ضد آتش به دو صورت خودکار یا با یک فرمان خارجی، بسته به سناریو ( پیش‌بینی‌های اولیه در مورد چگونگی کارکرد ابزار آلات طراحی شده در هنگام ساخت سیستم تهویه را سناریو مینامیم) تعریف شده کار میکنند.

در واقع فایر دمپر به‌ عنوان نوعی راهکار کنترل و جلوگیری از انتشار حریق، بین دیوارهای جداکننده آتش استفاده میشود. موتور دمپر ضد حریق، سنسور حساس به دما و یا ترمال تراپ دارد و با رسیدن به دمای مشخصی مجرای هوا را مسدود و از انتقال و پیشروی حریق به نقاط دیگر جلوگیری میکند. همچنین با بسته شدن مجرای هوا، آتش اکسیژن کافی برای گسترش نخواهد داشت.

• دمپر ضد آتش قابلیت نصب در محل تلاقی دو زون آتش در مسیر کانال هوا را دارد
• استفاده در هنگام نیاز به ارتباط دمپرهای آتش با اتاق فرمان و تابلوهای کنترل حریق
• استفاده در هنگام نیاز به اجرای سناریوی آتش برای عملکرد جداگانه دمپرهای دود و آتش

شرکت پخش نیرو تولید کننده انواع دمپر هوا شامل انواع دمپر هدایت هوا و دمپر صنعتی میباشد.

 

انواع دمپر آتش

دمپرهای ضد حریق را میتوان به سه دسته کلی تقسیم بندی کرد که در ادامه به شرح هر کدام پرداخته شده است.

فایر دمپر اتومات یا فیوزی

دمپر آتش اتومات یا فیوزی مانند دمپر های وزنی شفت آن خارج از مرکز هر پره قرار دارد تا در هنگام نیاز وزن پره خود به بسته شدن پره ها کمک کند. پره های این دمپر به وسیله شاخک و یک لینک اصلی به طور موازی به هم متصل هستند در حالت عادی وقتی پره ها را با دست باز کنیم به علت خارج از مرکز بودن شفت هر پره پره ها تمایل به بسته شدن دارند.

در این حالت ما یک یا چند فنر متناسب با ابعاد فایر دمپر در جهت بسته شدن پره ها به مجموعه اضافه میکنیم تا از فشار بسته شدن پره ها اطمینان حاصل کنیم. سپس پره ها را داخل فریم باز کرده و با یک فیوز در حالت باز نگه میداریم و دمپر را در جای خود همانطور که گفته شد در ورودی و خروجی هر زون قرار میدهیم. فیوز اشاره شده در هنگام آتش سوزی طوری طراحی شده که ماده مؤثره آن در دمای ۷۲ تا ۷۴ درجه سانتی‌گراد آب شده از هم جدا میشود و پره های دمپر که با وزن خود و فنر میل به بسته شدن دارند به سرعت بسته شده و راه خروج آتش را سد میکنند.

دمپر آتش موتوری

نوع دیگر عملگر فایر دمپر ها با موتور های برقی است. این موتور ها معمولا از نوع موتور با فنر برگشت میباشند که اگر حتی آتش برق موتور را قطع کرد موتور خود به خود دمپر را ببندد. این نوع موتور ها علاوه بر اینکه می‌توانند از سیستم اطفاء حریق برای بسته شدن فرمان پذیر باشند در صورت نیاز میتوانند به سنسور های تشخیص گرما (ترموترپ) مجهز شوند تا خود نیز در صورت احساس گرمای بالای ۷۲ درجه فرمان بسته شدن به دمپر آتش را صادر نمایند .

طبق ضوابط آتش نشانی دمپر های آتش و موتور آن می‌بایست دمای ۳۰۰ درجه سانتیگراد را تا ۲ ساعت تحمل نمایند و مشکلی از بابت دفرگی یا عدم کارکرد برای آنها پیش نیاید و طبق استاندارد های ul55 و یا en1366 تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد را طی شرایطی تحمل نمایند.

دمپر ضد آتش پمپی

نوع دیگر عملگر فایر دمپر وجود دارد که شامل یک پمپ کوچک co2 میباشند که همانند درب باز کن منازل بر روی دمپر هایی که به شکل فیوزی ساخته میشوند با مکانیزمی نصب میشوند که دمپر را در حالت نرمال باز نگه میدارند.

نحوه کار به این شکل است که در برخی از سیستم های اطفای حریق سناریو بدین شکل طراحی شده که پس از تشخیص حریق توسط سیستم برای خاموش کردن آتش به زون مورد نظر گاز co2 تزریق میگردد. از این گاز یک انشعاب به پمپ مورد نظر وارد میشود و پمپ با آزاد کردن ضامن پره دمپر را که با فشار فنر در حالت باز نگه داشته شده آزاد و به سرعت راه عبور هوا را می بندد. از این مدلها بیشتر در صنایع گاز و پتروشیمی استفاده میگردد. شرکت پخش نیرو یکی از معدود شرکتهای سازنده دمپر ضد حریق پمپی میباشد.

دمپر های ذکر شده در بالا و عملکرد آنها اکثرا برای جلوگیری از خروج آتش طراحی شده اند ولی گاهی اوقات نیاز میباشد پس از رفع خطر دود ناشی از آتش سوزی تخلیه گردد. بسته به سناریو نوشته شده در این گونه موارد از موتور دمپر هایی استفاده میگردد که اصطلاحا به دمپر دود معروف هستند. به این صورت که بعد از خاموش شدن حریق از اتاق کنترل فرمان بسته شدن تمام زون ها صادر و بر عکس زونی که در آن حریق اتفاق افتاده باز میشود تا دود آن منطقه خارج گردد. لازم به ذکر است دمپر های فیوزی با تعویض فیوز و دمپری که با پمپ co2 کار میکند با ریست دستی میتواند دوباره وارد مدار شود.

متریال ساخت دمپرهای ضد حریق

از نکات مهم که میبایست در ساخت فایر دمپر ها در نظر گرفته شود ضخامت بدنه و پره دمپر میباشد. طی تستی که در مرکز آتش سازمان مسکن و شهر سازی بر روی یکی از دمپر های آتش شرکت پخش نیرو انجام پذیرفت این موضوع کاملا مشخص گردید که حداقل ضخامت برای پره های دمپر نباید کمتر از ۱.۵ میلیمتر باشد. چرا که در زمان رسید دمای کوره به ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد پره دمپرها به شدت سرخ میشوند و اگر ضخامت آن کمتر از ۱.۵ میلیمتر باشد دچار اعوجاج میگردند. البته نا گفته نماند که متأسفانه برخی کارفرمايان برای کاهش هزینه ها از سازندگان تقاضا دارند تا  فایر دمپر ها با ضخامت های پایین تر تولید کنند. یا برخی تولید کنندگان برای برنده شدن در مناقصات این محصول را با ورق های ۱ میلیمتر یا پایین تر قیمت گذاری میکنند. در هر صورت وجود این دمپر ها از نبود آنها بهتر است.

دمپر ضد آتش از ورق پره تک لا و اصطلاحا V شکل یا به صورت پره دوبل با ضخامت های ۱ تا ۱۵ میلیمتر برای هر لایه قابل ساخت و اجرا میباشد. در مدل پره دوبل میتوان برای کنترل بیشتر نشتی دمپر بین پره ها از لاستیک سیلیکونی استفاده نمود. سیلیکون متریالی لاستیکی است که تقریبا تا ۳۰۰ درجه سانتیگراد تحمل دمایی دارد و دمپر های دارای این لاستیک در لحظات اولیه آتش سوزی علاوه بر جلوگیری از انتقال آتش تا حد زیادی جلو انتقال دود و گاز های سمی حاصله را به زون های دیگر میگیرد.

دمپر ها به طور عمومی از ورق گالوانیزه ساخته میشوند ولی در مواقعی که در محیط خورندگی وجود داشته باشد بسته به دستورالعمل تهیه شده بوسیله مشاور از ورق با آلیاژ های مختلف ساخته و سپس برای جلوگیری از خورندگی ناشی از رطوبت گالوانیزه گرم (hot dip galvanised) میشوند. برای این کار بهتر است که فریم و پره دمپرهای آتش با ضخامت بالاتر از ۲ میلیمتر ساخته شده باشند چرا که ضخامت های پایین تر وقتی وارد وان مواد مذاب گالوانیزه میشوند دچار اعوجاج میگردند.

در مواردی مثل کارخانجات دارو سازی و آزمایشگاه ها و یا مکانهایی که دارای گازهای خورنده میباشند دمپرهای ضد حریق از جنس فولاد ضد زنگ (استنلس استیل) بسته به نیاز با استاندارد ۳۰۴ یا ۳۱۶ یا ۳۲۱ ساخته میشوند؛ که به مراتب گرانتر از انواع دیگر خود میباشند. لازم به توضیح است اگر در پروژه ای مثلا ورق ۲ میلیمتر گالوانیزه تعریف شده باشد هنگام استفاده از متریال استیل میتوان تا ۷۰٪ از ضخامت مواد مصرفی کم نمود و از ورق ۱.۲ به جای ۲ استفاده کرد.

در دمپر ضد آتش بجای چند پره فلزی میتوان از یک تک پره با جنس فلز یا متریال دیگر مقاوم در برابر آتش استفاده نمود. یکی از این متریال ترکیبی از عایق سرامیک برد و برد کلسیوم سیلیکات یا سمنت (پنل سیمانی) میباشد که معمولا ضخامت این نوع پره ها بیش از ۴۰ میلیمتر میباشد. این نوع یکی از بهترین نوع فایر دمپر ها محسوب میشوند چرا که وقتی این دمپر بسته میشود تیغه پره آن مثل دیواری از عایق جلو آتش را سد می‌نماید.

دمپرهای ضد حریق پره فلزی در دمای بالا به علت رسانا بودن پره ها سرخ شده اگر مواد قابل اشتعال بعد از دمپر قرار داشته باشد مشتعل میشوند. همانطور که گفته شد برای تحمل ۳۰۰ درجه دما در ۲.۵ ساعت طراحی شده اند ولی در این نوع دمپرها تا ۱۲۰۰ درجه را به سادگی تحمل می‌نمایند. کلیه دمپرهای ذکر شده در بالا به جز فایر دمپر با پره کلسیوم سیلیکات قابلیت ساخت به صورت گرد و چهار گوش را دارند.

محصول دیگر شرکت پخش نیرو، یعنی دمپر ضد انفجار، را میتوان یک تجهیز کاربردی دیگر و هم خانواده دمپرهای ضد آتش دانست.

 

قابلیت های دمپر آتش

• ساخته شده از جنس ورق کربن استیل، ورق گالوانیزه، ورق آلومینیوم و استنلس استیل
• قابلیت ساخت در دو شکل پره تک جداره و دو جداره ایرفویلی در 2 نوع موتوری، فیوزی

موارد کاربرد دمپر ضد آتش

در واقع فایر دمپر به‌ عنوان نوعی راهکار کنترل و جلوگیری از انتشار حریق، بین دیوارهای جداکننده آتش استفاده میشود. موتور دمپر ضد حریق، سنسور حساس به دما و یا ترمال تراپ دارد و با رسیدن به دمای مشخصی مجرای هوا را مسدود و از انتقال و پیشروی حریق به نقاط دیگر جلوگیری میکند. همچنین با بسته شدن مجرای هوا، آتش اکسیژن کافی برای گسترش نخواهد داشت.

• دمپر ضد آتش قابلیت نصب در محل تلاقی دو زون آتش در مسیر کانال هوا را دارد
• استفاده در هنگام نیاز به ارتباط دمپرهای آتش با اتاق فرمان و تابلوهای کنترل حریق
• استفاده در هنگام نیاز به اجرای سناریوی آتش برای عملکرد جداگانه دمپرهای دود و آتش

 

مزایای دمپر ضد حریق

• کنترل موتوری روی مسیر هوا بین دو زون آتش
• هوابندی بسیار ویژه در مدل های ترکیبی دمپرهای دود و آتش
• تحمل حرارتی در سه رده 45 دقیقه 1/5 ساعت . 3 ساعت در مقابل حرارت 250 درجه سانتی گراد
• اعمال وضعیت آتش و بسته شدن دمپر در سه حالت:
  1- دستور اتاق فرمان مرکزی به عملگر الکتریکال دمپر.
  2- فرمان الکتریکال از المان حرارتی نصب شده در جداره کانال، مبنی بر رسیدن دمای هوای داخل کانال به دمای 74 درجه.
  3- قطع جریان برق اصلی عملگر الکتریکال به هر علت (مثلا سوختن کابل های انتقال برق) و بسته شدن دمپر بوسیله فنر برگشت مکانیکال.

قیمت دمپر ضد آتش

قیمت دمپرهای آتش به عوامل مختلفی از جمله برند موتور به کار رفته در آن، تعداد ورق ها و جنس ورق های استفاده شده در آن بستگی دارد. به دلیل تنوع این محصول، پیشنهاد می‌شود با کارشناسان شرکت ما تماس گرفته و استعلام قیمت نمایید.

به صورت کلی عواملی که در تعیین قیمت دمپر ضد حریق تاثیرگذار هستند عبارتند از:

• برند موتور به کار رفته
• تعداد ورق‌ها و جنس ورق‌های استفاده شده
• جنس دیواره‌های جداکننده
• جنس بدنه
• ابعاد و تعداد سفارش

نصب و راه‌اندازی دمپرهای آتش

در نصب دمپرهای آتش باید دقت داشت فلنچ دور تا دور دهانه کاملا پیچ و مهره گردد و مطمئن شوید که دمپر با دهانه فلنچ کاملا فیکس شده است. تراز بودن دمپر نیز یکی دیگر از نکات اصلی نصب می باشد. فراموش نکنید که نصب و راه اندازی دمپرهای ضد حریق حتما باید توسط کارشناسان باتجربه انجام شود تا از عملکرد درست آنها اطمینان حاصل شود.

استانداردها و مقررات مربوط به فایر دمپر

در این قسمت می‌توان به بررسی استانداردها و مقررات مربوط به دمپرهای آتش، نحوه تست و تایید عملکرد آن‌ها و نکات قابل توجه در انتخاب و استفاده از آن‌ها اشاره کرد.

استاندار معمول در فایر دمپرها UL می باشد که متاسفانه در ایران به علت تحریم ما نمیتوانیم به صورت درست و اصولی برای تامین کنندگان این نوع محصولات در ایران داشته باشیم. تنها مرجعی که در ایران می تواند فقط تست ریپورت برای دمپرهای ضد حریق صادر کند، مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی است که شرکت پخش نیروی سپهر مهار توانسته است برای دمپر آتش فیوزی خود این تست ریپورت را با موفقیت پشت سر بگذارد. در ایران دو یا سه شرکت ادعا بر این را دارند که استاندار UL را دار می باشند، که متاسفانه این چند شرکت هم تست ریپورت دو کشور ترکیه و امارات را دارند. طبق نظرات کارشناسی تست ریپورت مرکز تحقیقات از تست ریپورت های خارجی معتبرتر می باشند.